بسمه تعالي
سنت برگزاري نماز عيد فطر که در دنياي اسلام از اهميت خاصي برخوردار است ، و نماد وحدت و يکپارچگي امت اسلام به شمار مي رود از سال اول هجري آغاز گرديد وسنت موکده مي‌باشد ، زيرا پيامبر اکرم صلي الله عليه و سلم پيوسته آنها را انجام داده و به مردان وزنان مي فرمودند که براي اداي آن از شهر بيرون روند.
نماز عيد فطر به لحاظ فقهي ، از جهت وقت اقامه ، وجوب يا استحباب ، پيش نماز ، و... داراي احکامي مي باشد که در ذيل به آنها اشاره مي شود .

? – وقت اقامه نماز عيد فطر :

وقت نماز عيد فطر از اول آفتاب روز عيد است تا ظهريعني از هنگامي‌که خورشيد باندازه سه متر ارتفاع دارد تا زوال خورشيد مي‌باشد ، و در عيد فطر مستحبّ است انسان بعد از بلند شدن آفتاب افطار کند و زکات فطره را بدهد و بعد نماز عيد را بجا آورد.
? – نماز عيد واجب است يا مستحب :
اين نماز در زمان حضور امام(عليه السلام) واجب است و بايد به جماعت خوانده شود، ولي در زمان ما که امام(عليه السلام) غايب است مستحب مي باشد و مي توان آن را به جماعت يا فرادي خواند.
? – اقامه نماز به جماعت يا فرادي :
* امام خميني ( ره ) : احتياط واجب آن است که نماز عيد فطر و قربان را در زمان غيبت امام معصوم عليه السلام با جماعت نخوانند، ولي به قصد رجاء مانع ندارد. (توضيح المسائل مراجع، چاپ دوم، ج ? ، ص ??? و ص ???) و چنانچه ولي فقيه يا نماينده او اقامه جماعت کند، اشکال ندارد. (همان، ص ???)
* مقام معظم رهبري : نمايندگان ولي فقيه مجازند نماز عيد فطر را به جماعت اقامه کنند. اما ديگران، احتياط آن است که آن را فرادي بخوانند ، يا آن را به قصد رجاء به جماعت اقامه کنند. نماز عيد فطر به جماعت براي کساني که نمايندگي ولي فقيه ندارند، به قصد ورود درست نيست. در مواردي که مصلحت اقتضا مي کند، غير از نمايندگان ولي فقيه، افراد ديگر مجاز نيستند نماز عيد فطر را به جماعت اقامه کنند. (همان، ص ???)
* آيات عظام اراکي ، گلپايگاني، خوئي، تبريزي ، سيستاني، صافي : نماز مستحب را نمي شود با جماعت خواند، مگر نماز درخواست باران و نمازي مانند نماز عيد فطر و قربان که در زمان حضور امام معصوم واجب بوده و در زمان غيبت امام معصوم، مستحب شده است. (همان، ص ??? و ???)
* آيت الله صافي: ولي احتياط اين است که به جماعت آن را رجاءاً بخواند. (همان، ص ???)
* آيت الله زنجاني: بنابر احتياط اين است که آن را به جماعت نخوانند. (همان، ص ???)
* آيت الله بهجت ( ره ) : خواندن نماز عيد و فطر قربان در زمان غيبت امام معصوم عليه السلام مستحب است. (همان، ص ???)
* آيت الله فاضل لنکراني ( ره ) : نماز عيد فطر و قربان را نيز مي توانند به جماعت بخوانند. (همان، ص ???)
جمع بندي:
به فتواي حضرت امام و مقام معظم رهبري اقامه نماز عيد فطر توسط نمايندگان ولي فقيه صحيح است. کساني که در جماعت نمايندگان ولي فقيه شرکت نمي کنند، مي توانند نماز را به صورت فردي بخوانند. اقامه جماعت توسط ديگران بايد به قصد رجاء باشد و به قصد ورود درست نيست. اگر خلاف مصلحت باشد، اقامه نماز توسط کساني که نماينده ولي فقيه نيستند، مجاز نيست.
(قصد رجاء يعني اين که جواز شرعي آن اثبات نشده و فقط به اميد ثواب خوانده مي شود. قصد ورود يعني اين نوع از عبادت در شرع مجاز است و به آن سفارش شده است).
مقلدان آيت الله صافي به احتياط مستحب، نماز جماعت عيد فطر را به قصد رجاء بخوانند.
مقلدان آيت الله زنجاني نمي توانند نماز عيد فطر را به جماعت بخوانند؛ مگر آن که در اين مساله از ايشان عدول کرده و به فتواي ساير مراجع مراجعه کنند چون فتواي ايشان در اين مسأله «احتياط» است، عدول از ايشان در اين مسأله مجاز است.
مقلدان ساير مراجع که نامشان در فتاواي قبلي آمد، مي توانند نماز عيد فطر را به جماعت بخوانند.
صورت فرادي: کساني که توفيق حضور در جماعت ندارند، به فتواي همه مراجع مي توانند نماز عيد فطر را به صورت فرادا بخوانند.
‌چه ‌کسا‌ني مي‌توانند نما‌ز عيد را بخوانند؟‌
مردان و زنان و بچگان مقيم باشند يا مسافر، بصورت جماعت يا انفرادي‌، در خانه يا در مسجد يا درنمازگاه خارج شهر، مي‌توانند نمازعيد را بخوانند و نمازشان صحيح است‌. اگرکسي به نماز جماعت نرسيد، مي‌تواند بصورت انفرادي بخواند.
طريقه خواندن نماز عيد فطر :
نماز عيد فطر دو رکعت است همانند نماز صبح است با اين تفاوت که به جاي سوره توحيد در رکعت اول و دوم به ترتيب سوره‌هاي اعلا و سوره والشمس خوانده مي‌شود و هر رکعت ? قنوت دارد.
رکعت اول : نماز گزار در رکعت اوّل بعد از خواندن حمد و سوره (که سوره اعلي مرسوم است ) بايد پنج تکبيربگويد و بعد از هر تکبير يک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تکبير ديگري بگويد و به رکوع رود، بعد دو سجده به جا آورد و برخيزد.
رکعت دوم: در رکعت دوّم بعد از خواندن حمد و سوره (که سوره شمس مرسوم است) خوانده مي‌شود و چهار تکبير گفته مي‌شود و بعد از هر تکبير قنوت خوانده مي‌شود و بعد از تکبير پنجم به رکوع رفته و بعد از رکوع دو سجده به جا آورد و تشهّد و سلام گفته مي‌شود.
قنوت : در قنوت اين نماز هر دعايي کافي است، ولي مرسوم است اين دعا خوانده شود:
اللّهُمَّ اَهْلَ الْکِبْرِياَّءِ وَالْعَظَمَهِ وَاَهْلَ الْجُودِ وَالْجَبَرُوتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَهِ
خدايا اي اهل بزرگي و عظمت و اي شايسته بخشش و قدرت و سلطنت و اي شايسته عفو و رحمت
وَاَهْلَ التَّقْوي وَالْمَغْفِرَهِ اَسْئَلُکَ بِحَقِّ هذَا الْيَومِ الَّذي
و اي شايسته تقوي و آمرزش از تو خواهم به حق اين روزي که
جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمينَ عيداً وَلِمُحَمَّدٍ صَلَّي اللّهُ عَلَيْهِ وَ الِهِ ذُخْراً وَشَرَفاً وَمَزِيْداً
قرارش دادي براي مسلمانان عيد و براي محمد صلي الله عليه و آله ذخيره و شرف و فزوني مقام
اَنْ تُصَلِّيَ عَلي مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُدْخِلَني في کُلِّ خَيْرٍ
که درود فرستي بر محمد و آل محمد و درآوري مرا در هر خيري که
اَدْخَلْتَ فيهِ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تُخْرِجَني مِنْ کُلِّ سُوَّءٍ اَخْرَجْتَ
درآوردي در آن خير محمد و آل محمد را و برونم آري از هر بدي و شري که برون آوردي
مِنْهُ مُحَمَّداً وَ الَ مُحَمَّدٍ صَلَواتُکَ عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمْ اَللّهُمَّ اِنّي اَسْئَلُکَ
از آن محمد و آل محمد را - که درودهاي تو بر او و بر ايشان باد - خدايا از تو خواهم
خَيْرَ ما سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّالِحُونَ وَاَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعاذَ مِنْهُ
بهترين چيزي را که درخواست کردند از تو بندگان شايسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند از آن
عِبادُکَ الْمُخلَصونَ .بندگان شايسته‌ات
ايراد خطبه :
بعد از نماز عيد فطر مانند خطبه هاي نماز جمعه ، دو خطبه توسط امام ايراد مي شود  با اين تفاوت که در نماز جمعه قبل از نماز و در نماز عيد بعد از نماز خوانده مي شود (و اين خطبه در صورتي است که نماز با جماعت اقامه شود )
مستحبات نماز عيد فطر :
* مستحب است در روز عيد فطر قبل از نماز عيد به خرما افطار شود .
*  قرائت نماز عيد بلند باشد .
* مستحب است پيش از نماز عيد غسل شود، و دعاهايي که پيش از نماز و بعد از آن در کتابهاي دعا ذکر شده به اميد ثواب خوانده شوند .
* مستحب است در نماز عيد بر زمين سجده شود و در حال گفتن تکبيرها دستها را بلند کنند و نماز را بلند بخوانند.
* بعد از نماز مغرب و عشاي شب عيد فطر و بعد از نماز صبح و ظهر و عصر روز عيد و نيز بعد از نماز عيد فطر مستحب است.
اين تکبيرها را بگويند: "الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله و الله اکبر الله اکبر و لله الحمد الله اکبرعلي ما هدانا".
احکام متفرقه :
* کراهت دارد نماز عيد را زير سقف بخواند.
* اگر شک کند در تکبيرهاي نماز و قنوت هاي آن، اگر از محل آن تجاوز نکرده است بنابر اقل بگذارد، و اگر بعد معلوم شود که گفته بوده اشکال ندارد.
* اگر قرائت يا تکبيرات يا قنوت ها را فراموش کند و بجا نياورد، نمازش صحيح است .
* اگر رکوع يا دو سجده يا تکبيرة الاحرام را فراموش کند، نمازش باطل مي شود.
* اگر در نماز عيد يک سجده يا تشهد را فراموش کند احتياط مستحب آن است که بعد از نماز آن را رجاءً بجا آورد، و اگر کاري کند که براي آن، سجده سهو در نمازهاي يوميه لازم است، احتياط مستحب آن است که بعد از نماز رجاءً دو سجده سهو براي آن نماز بنمايد.

منابع :
مفاتيح الجنان
توضيح المسائل مراجع