روزها در پي هم آمدند و رفتند. ماه‌ها سپري شدند و هلال شعبان در آسمان درخشيدن گرفت. اين ماه، رنگي دگر براي عاشقان حق دارد. بوي يار مي‌دهد و هنگامه وصل را نويدبخش است. ماهي که رسول رحمت (صلي الله عليه و آله و سلم) آن را شهر خود مي‌نامد و بزرگان دين صلوات بر محمد و آل محمد (عليهم السلام) را افضل اعمال در آن مي‌دانند. بايد ديد علت اين تعظيم و بزرگداشت چيست؟! علت تکريم اين ماه از سوي عالمان دين چيست؟! بهترين راه براي يافتن پاسخ اين پرسش بررسي سخنان سکانداران دين حق است.

رهپويان ديدار يار

زماني که انسان قصد ديدار بزرگي مي‌کند براي فرارسيدن آن روز لحظه‌ها را مي‌شمارد و مقدمات را فراهم مي‌سازد، بهترين جامعه‌ها و پاکيزه‌ترين پوشش‌ها را براي خويش مهيا مي‌کند و با شوق فراوان قدم در مسير مي‌گذارد تا با آمادگي کامل و در موعد مقرر به محضر او شرفياب شود.

شعبان نيز مقدمه‌اي است براي رسيدن به رمضان. ماه ضيافت الله. ماه گشوده شدن درهاي رحمت حق بر بندگان. انسان عاشق براي ديدار رب لحظه‌شماري مي‌کند. او فرصت‌ها را غنيمت شمرده و از لحظات بهترين بهره را مي‌برد. او به شوق رسيدن به رمضان، قدردان شعبان خواهد بود. در ماه شعبان، يا حتي پيش‌تر در رجب، مقدمات حضور در پيشگاه مالک هستي را در خويش فراهم مي‌آورد و گرد گناه از وجود خويش مي‌زدايد. او همواره سخن رسول اعظم (صلي الله عليه و آله و سلم) را به ياد دارد که فرمودند شعبان ماه من است و از تمامي ماه‌هاي سال به جز رمضان که ماه خداست بالاتر است.

در مسلک پيشوايان دين جايگاه والاي شعبان به خوبي به چشم مي‌خورد. روزه‌داري، نماز خواندن، صدقه دادن و عبادت در اين ماه براي آنان رنگي دگر دارد. در گزارشات تاريخي آمده است که پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) در شعبان بسيار روزه مي‌گرفتند. عائشه همسر رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) در مورد سيره پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) در اين ماه گفته است:

 «مَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ (صلي الله عليه و آله و سلم) يَصُومُ فِي شَهْرٍ أَكْثَرَ مَا كَانَ يَصُومُ مِنْ شَعْبَانَ».[1]

«نديدم که رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) در هيچ ماهي به اندازه ماه شعبان روزه بگيرند».

در احاديث گزارش شده است که پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) روزه ماه شعبان را به رمضان وصل مي‌نمودند:

«أَنَّ النَّبِيَّ (صلي الله عليه و آله و سلم) كَانَ يَصِلُ شَعْبَانَ بِشَهْرِ رَمَضَانَ‏».

تا شوق ديدار خويش را به يگانه معبود ثابت نموده و عزم راسخ خويش در انجام وظايف الهي را بيش از پيش مشهود سازند.

در روايات فراواني بر اهميت روزه در ماه شعبان اشاره شده است که نشان از نقش مهم آن در آماده ساختن روح آدمي براي شرکت در ضيافت الله دارد. از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است که:

«مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلي الله عليه و آله و سلم) شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».[2]

«اگر کسي سه روز از ماه شعبان را روزه بگيرد بهشت بر او واجب مي‌گردد و رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) در روز قيامت شفيع او خواهند بود».

استغفار روح آدمي را زلال مي‌سازد. قلبش را صيقل مي‌دهد و گناهان گذشته را از وجودش پاک مي‌گرداند. اگر آدمي بتواند روح خويش را در اين ماه با توبه و استغفار جلا دهد توان خود را در بهره‌وري از ماه رمضان و دريافت برکات بيشتر افزايش مي‌دهد. انساني که روح خويش را با توبه و روزه براي قرار گرفتن در پيشگاه باري تعالي آماده ساخته باشد بيش از ديگران مي‌تواند نعمات مادي و معنوي ماه رمضان را به دست آورده و دست پر از ضيافت الهي بازگردد

در کنار روزه، استغفار و توبه به پيشگاه حضرت حق نيز در اين ماه سفارش شده است. از امام رضا (عليه السلام) س?ال مي‌شود کدام دعا در ماه شعبان جايگاه بالايي دارد؟ ايشان در جواب پاسخ مي‌هند:

«فَقَالَ الِاسْتِغْفَارُ إِنَّ مَنِ اسْتَغْفَرَ فِي شَعْبَانَ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً كَانَ كَمَنِ اسْتَغْفَرَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ سَبْعِينَ أَلْفَ مَرَّةٍ قُلْتُ فَكَيْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ». [3]

«استغفار، همانا کسي که در ماه شعبان هر روز 70 مرتبه استغفار نمايد همانند کسي است که در ساير ماه‌ها 70 هزار بار اين ذکر را گفته باشد. کيفيت نقل آن نيز چنين مي‌باشد: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ».

به طور کلي استغفار از گناهان اثر فورى در رفع مصائب و گرفتاري‌ها و گشوده شدن درب نعمت‏هاى آسمانى و زمينى دارد. بين صلاح جامعه انسانى و فساد آن، و بين اوضاع عمومى جهان ارتباطى برقرار است، و اگر جوامع بشرى خود را اصلاح كنند، به زندگى پاكيزه و گوارايى مى‏رسند، و اگر به عكس عمل كنند عكس آن را خواهند داشت. قرآن به طرق مختلف بر اين امر اشاره کرده است. از جمله آنجا که مي‌فرمايد: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً*يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً*وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهارا»؛ «و گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او همواره آمرزنده است.*[تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد.*و شما را به اموال و پسران، يارى كند، و برايتان باغها قرار دهد و نهرها براى شما پديد آورد». (نوح/10 تا 12)[4]

استغفار روح آدمي را زلال مي‌سازد. قلبش را صيقل مي‌دهد و گناهان گذشته را از وجودش پاک مي‌گرداند. اگر آدمي بتواند روح خويش را در اين ماه با توبه و استغفار جلا دهد توان خود را در بهره‌وري از ماه رمضان و دريافت برکات بيشتر افزايش مي‌دهد. انساني که روح خويش را با توبه و روزه براي قرار گرفتن در پيشگاه باري تعالي آماده ساخته باشد بيش از ديگران مي‌تواند نعمات مادي و معنوي ماه رمضان را به دست آورده و دست پر از ضيافت الهي بازگردد.

پي نوشت ها :

[1]. فضائل الأشهر الثلاثة، ص: 61.

[2]. همان.

[3]. همان، ص: 56

[4]. ترجمه الميزان، ج‏20، ص: 46.