مشروح تقويم و اعمال ماه رجب بنا بر منابع ديني به شرح زير است:

روز اول: مطابق بعضى از روايات، روز ولادت امام محمد باقر (ع) در سال 57 هجرى.

روز سوم: روز شهادت امام على النقى (ع) در سال 254 هجري.

روز دهم: روز ولادت امام محمد تقى (ع) طبق بعضى از روايات.

روز سيزدهم: روز ولادت امير مومنان على بن ابى طالب (ع) در داخل كعبه؛ 12 سال قبل از بعثت رسول خدا (ص).

روز پانزدهم: مطابق برخى از نقل‌ها، روز وفات حضرت زينب کبري (س) در سال 63 هجرى.

روز هجدهم: روز وفات جناب ابراهيم، فرزند رسول خدا (ص).

روز بيست و پنجم: روز شهادت امام موسى بن جعفر (ع) در سال 183 هجرى.

روز بيست و ششم: مطابق روايتى، روز وفات حضرت ابوطالب (ع).

روز بيست و هفتم: بعثت پيامبر گرامى اسلام (ص).

ماه رجب و ماه‌هاى شعبان و رمضان، از ماه‌هاى بسيار پرفضيلت هستند و از تعبيرات بعضى از روايات اين‌گونه برمى‌آيد که ماه رجب در ميان اين سه ماه، امتياز خاصى دارد؛ تا آنجا که ماه رجب «ماه خدا» ناميده شده و ماه شعبان «ماه پيامبر» و ماه مبارک رمضان «ماه امت».

ماه رجب يکى از ماه‌هاى حرام است که آغاز و ادامه جنگ در آن با دشمنان اسلام حرام است (مگر جنگ دفاعى) و جنايات نيز در اين ماه‌ها (ماههاى حرام) ديه سنگين‌ترى دارد.

پيغمبر اکرم (ص) ماه رجب را «ماه أصَبّ» ناميده‌اند زيرا رحمت خدا در اين ماه بر امت فرو مى‌ريزد.

از روايات متعددى که درباره روزه‌هاى ماه رجب ـ حتى يک روز از آن ـ وارد شده است، اهميت فوق‌العاده اين ماه و عبادت و خودسازى در آن کاملا روشن مى شود که در اينجا به گوشه‌اى از آن اشاره مى‌شود:

1ـ مرحوم «شيخ صدوق» به سند معتبر از امام صادق (ع) نقل مى‌کند که يکى از ياران آن حضرت در اواخر ماه رجب خدمتشان رسيد. چون نظر مبارک امام (ع) به او افتاد، فرمودند: آيا در اين ماه روزه گرفته‌اى؟ عرض کرد: نه. فرمودند: آن قدر ثواب از تو فوت شده است که اندازه آن را کسى جز خدا نمى‌داند. اين ماه، ماهى است که خداوند آن را بر ساير ماه‌ها برترى بخشيده و احترام آن را عظيم شمرده و براى روزه داشتن آن، پاداش‌هاى مهمى قرار داده است. آن مرد عرض كرد: آيا اگر در بقيه اين ماه روزه بدارم، به بخشى از ثواب مى‌رسم؟ امام (ع) فرمودند: آرى. سپس ثواب‌هاى مهمى براى کسى که فقط روز آخر ماه يا دو روز آخر ماه يا سه روز آخر ماه را روزه بدارد، بيان فرمودند؛ مانند نجات از سکرات مرگ، عذاب قبر و لغزش بر صراط و شدايد قيامت و نايل شدن به برائت و رهايى از آتش دوزخ.

2ـ در حديث ديگرى آمده است: «رجب» نام نهرى است در بهشت، از شير سفيدتر و از عسل شيرين تر. هر کس يک روز از اين ماه را روزه بدارد، از آن مى‌نوشد.

3ـ در حديث ديگرى از رسول خدا (ص) مى‌خوانيم كه هر کس يک روز از اين ماه را روزه بگيرد، خشنودى عظيم خدا را به دست آورده است، خشم الهى از او دور مى‌شود و درهاى جهنم به روى او بسته خواهد شد.

4ـ هر کس سه روز از اين ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگيرد، فضيلت بسيار دارد و همچنين در ساير ماه‌هاى حرام. در روايتى از رسول خدا (ص) آمده است: هر گاه کسى نتواند در اين ماه روزه بگيرد، هر روز صد مرتبه اين تسبيحات را بخواند، تا ثواب روزه آن را دريابد: «سُبْحانَ اللهِ الْجَليلِ، سُبْحانَ مَنْ لا يَنْبَغِى التَّسْبيحُ اِلاَّ لَهُ، سُبْحانَ الاَْعَزِّ الاَْکْرَمِ، سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّةَ وَهُوَ لَهُ اَهْلٌ ـ منزه است خداى بزرگ، منزه است آن که تنزيه و تسبيح جز براى او شايسته نيست، منزه است خداى برتر و کريم‌تر، منزه است آنکه لباس عزت در بر دارد و شايسته آن است.»

از مجموع احاديث بالا و ديگر احاديث به خوبى روشن مى‌شود که اين ماه، ماه تهذيب نفوس و خودسازى و آغاز يک دوره جديد سير و سلوک الى الله است که از ماه رجب آغاز و به ماه مبارک رمضان منتهى مى‌شود. خوشا به حال آنان که قدر و منزلت اين سه ماه را بدانند و از آن بهره کافى ببرند.

اعمال مشترک اين ماه

اين اعمال که مخصوص روز معينى نيست بلکه در تمام ماه انجام مى‌شود، بسيار است؛ از جمله:

1ـ در تمام ماه رجب، اين دعا را بخواند: يا مَنْ يَمْلِکُ حَوآئِجَ السّآئِلينَ، ويَعْلَمُ ضَميرَ الصّامِتينَ، لِکُلِّ مَسْئَلَة؛ اى که مالک حاجات خواستارانى و اى‌ که نهاد خاموشان دانى براى هر خواسته‌اى، مِنْکَ سَمْعٌ حاضِرٌ وَجَوابٌ عَتيدٌ. اللّـهُمَّ وَمَواعيدُکَ الصّادِقَةُ واَياديکَ الفاضِلَةُ؛ از جانب تو گوشى شنوا و پاسخى آماده است خدايا به حق وعده‌هاى راستت و نعمت‌هاى بسيار، وَ رَحْمَتُکَ الواسِعَةُ فَاَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ محمد؛ و رحمت وسيعت از تو خواهم که درود فرستى بر محمّد و آل محمد، واَنْ تَقْضِىَ حَوائِجى لِلدُّنْيا وَالاْخِرَةِ، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَديرٌ؛ و حوايج دنيا و آخرتم را برآورى که به راستى تو بر هر چيز توانايى.

همچنين رسول خدا (ص) فرموده‌اند: هر کس در ماه رجب صد مرتبه بگويد «أَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذِي لا إلهَ إِلاّ هُوَ، وَحْدَهُ لا شَرِيکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ» و در پايان صدقه‌اى بدهد، خداوند کارش را به رحمت و مغفرت پايان دهد و هر کس 400 مرتبه آن را بگويد فضيلت شهيدان را دارد.

همچنين ايشان فرمودند: کسى که در ماه رجب هزار مرتبه «لا اِلهَ اِلاَّ اللّه» بگويد، خداوند براى او حسنات فراوانى مى‌نويسد.

در روايتى آمده است: «هر کس در ماه رجب، در وقت صبح، 70 مرتبه و شبانگاه نيز 70 مرتبه بگويد اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ أَتُوبُ اِلَيْهِ و پس از آن، دستها را بلند کند و بگويد أَللّهُمَّ اغْفِرْ لي وَ تُبْ عَلَىَّ اگر در همان ماه رجب بميرد، خداوند از او راضى خواهد بود...».

در طول اين ماه هزار مرتبه بگويد «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ ذَاالْجَلالِ وَ الاْکْرامِ مِنْ جَميعِ الذُّنُوبِ وَالاْثامِ» تا خداوند رحمان وى را بيامرزد.

«سيّد بن طاووس» در «اقبال» فضيلت فراوانى براى خواندن سوره «قل هو الله احد» در ماه رجب نقل کرده است. از جمله از رسول خدا (ص) روايت کرده است كه هر کس با نيت پاک در ماه رجب، 10 هزار مرتبه سوره «قل هو الله احد» را بخواند، وارد عرصه قيامت شود در حالى که از گناه پاک باشد مانند روزى که از مادر متولد شده است و 70 فرشته به استقبال او مى‌آيند و به وى بشارت بهشت را مى‌دهند.

همچنين آن حضرت براى هزار بار خواندن سوره «قل هو الله احد» در اين ماه و حتى صد بار نيز پاداش زيادى ذکر کرد.

در روايتى از رسول خدا (ص) نقل شده است که آن حضرت فرمود: «هر کس يک روز از ماه رجب را روزه بدارد و چهار رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت با يک سلام) و در رکعت اول صد مرتبه «آية‌الکرسى» بخواند و در رکعت دوم دويست مرتبه «قل هو الله احد»، پيش از مردن جاى خود را در بهشت مى‌بيند و يا ديگرى جاى او را ببيند (و براى او توصيف کند)».

ليلة الرّغائب

اولين شب جمعه ماه رجب را «ليلة الرّغائب» گويند. رسول خدا (ص) در روايتى که فضيلت ماه رجب را بيان مى کرد، فرمودند: «از اولين شب جمعه ماه رجب غافل نشويد که فرشتگان آن را «ليلة الرغائب» ناميدند.»

آنگاه رسول خدا (ص) اعمالى را براى آن شب به اين کيفيت بيان فرمود: «روز پنج شنبه اول ماه را روزه مى‌گيرى. چون شب جمعه فرا رسيد، ميان نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز مى‌گزارى (هر دو رکعت به يک سلام) و در هر رکعت از آن، يک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «إنا انزلناه» و دوازده مرتبه «قل هو الله احد» را مى خوانى. پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه مى گويى: أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد النَّبِىِّ الاُْمِّىِّ وَ عَلى آلِهِ آنگاه به سجده مى‌روى و هفتاد بار مى‌گويى: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» سپس سر از سجده برمى دارى و هفتاد بار مى گويى: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أنْتَ العَلِىُّ الاْعْظَمُ» بار ديگر نيز به سجده مى‌روى و هفتاد مرتبه مى‌گويى: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوحِ» آنگاه حاجت خود را مى‌طلبى که ان‌شاءالله برآورده خواهد شد.

رسول خدا(ص) در فضيلت اين اعمال فرمود: «کسى که چنين نمازى را بخواند، خداوند همه گناهانش را بيامرزد...»

عمره رجبيه

انجام «عمره»، در ماه رجب فضيلت فراوان دارد. طبق روايات اهل بيت (ع) «عمره» در ماه رجب فضيلتى هم‌رديف حج (تمتع) دارد.

در روايتى از امام صادق (ع) آمده است: «اَفْضَلُ الْعُمْرَةِ، عُمْرَةُ رَجَب؛ با فضيلت‌ترين عمره، عمره در ماه رجب است».

شب اوّل ماه:

انجام اعمالى در اين شب با ارزش، مورد سفارش است

اول: از رسول خدا (ص) نقل شده است که به هنگام رويت هلال ماه رجب، اين دعا را مى‌خواند: اَللّـهُمَّ اَهِلَّهُ عَلَيْنا بِالاَْمْنِ وَ الاْيمانِ، وَ السَّلامَةِ وَ الاِْسْلامِ، رَبّى وَرَبُّکَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ؛ خدايا اين ماه را بر ما نو کن به امنيت و ايمان و سلامت و دين اسلام پروردگار من و پروردگار تو (اى ماه) خداى عزوجل است.

و همچنين از آن حضرت نقل شده است که وقتى هلال ماه رجب را مى‌ديد، مى‌فرمودند: اَللّـهُمَّ بارِکْ لَنا فى رَجَب وَ شَعْبانَ، وَ بَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَ اَعِنّا عَلَى الصِّيامِ وَ الْقِيامِ، وَ حِفْظِ اللِّسانِ، وَ غَضِّ الْبَصَرِ، وَ لا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ؛ خدايا برکت ده بر ما در ماه رجب و شعبان و ما را به ماه رمضان برسان و کمکمان ده براى گرفتن روزه و شب زنده دارى و نگهدارى زبان و پوشيدن چشم و بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگى و تشنگى قرار مده.

دوم: غسل کردن

مرحوم «سيّد بن طاووس» مى گويد در کتب «عبادات» روايتى از رسول خدا (ص) يافتم که آن حضرت فرمود: «هر کس درک کند ماه رجب را و در اول، وسط و آخر آن، غسل کند همانند روزى که از مادر متولد شده، از گناهان خارج گردد (و پاک شود).»

سوم: زيارت امام حسين (ع) در اين شب فضيلت بسيار دارد.

چهارم: بعد از نماز مغرب، بيست رکعت نماز بخواند (هر دو رکعت به يک سلام) و در هر رکعت يک بار سوره «حمد» و يک بار سوره «توحيد» بخواند. رسول خدا (ص) در پاداش اين عمل فرمود: هر کس چنين کند، به خدا سوگند خودش، خانواده‌اش، مالش و فرزندانش محفوظ بمانند و از عذاب قبر پناه داده شود... و در قيامت به سرعت از صراط بگذرد.

پنجم: بعد از نماز عشا، دو رکعت نماز به‌جا آورد، در رکعت اول «حمد» و «الم نشرح» را يک مرتبه و سوره «قل هو الله احد» را سه مرتبه بخواند و در رکعت دوم، سوره هاى «حمد»، «اَلَم نشرح»، «قل هو الله احد» و «معوّذتين» (سوره هاى ناس و فلق) را يک‌بار بخواند و پس از سلام سى مرتبه بگويد: «لا اله الاّ الله» و سى مرتبه «صلوات» بفرستد.

رسول خدا (ص) فرمود: کسى که اين عمل را انجام دهد، خداوند گناهانش را مى‌آمرزد و از گناه پاک مى‌شود.

ششم: سى رکعت نماز بخواند، (هر دو رکعت به يک سلام) در هر رکعت يک مرتبه «حمد» و يک مرتبه «قل يا ايّها الکافرون» و سه مرتبه «قل هو الله احد» را بخواند. در روايتى رسول خدا (ص) فرمود: هر مرد و زن مومنى چنين کند، خداوند تمام گناهان کوچک و بزرگ وى را مى‌آمرزد و تا سال بعد، خداوند نامش را در فهرست «نمازگزاران» مى‌نويسد و از نفاق پاک مى‌شود.

هفتم: احياى شب اول ماه: «شيخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» از امام صادق (ع) از جدش از امير مؤمنان على (ع) نقل کرده است که آن حضرت دوست داشت که در چهار شب از شب‌هاى سال، فارغ از هر چيز، به عبادت بپردازد شب اوّل ماه رجب، شب نيمه شعبان، شب عيد فطر و شب عيد قربان.

در حديثى ديگر، از امام صادق (ع) نقل شده است که: «تا مى توانى بر احياى شب هاى عيد فطر، عيد قربان و... شب اول رجب مراقبت کن».

هشتم: خواندن دعايى که از امام جواد (ع) نقل شده است که فرمود: مستحب است انسان، در شب اول رجب، با اين کلمات، دعا کند: اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ بِاَنَّکَ مَليکٌ، وَاَنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء مُقْتَدِرٌ، وَاَنَّکَ ما تَشآءُ مِنْ أَمْر يَکُونَ، خدايا از تو خواهم بواسطه آن که تو فرمانروايى و تو بر هر چيز توانايى و تو هر کارى را بخواهى مى شود

اَللّـهُمَّ اِنّى اَتَوَجَّهُ اِلَيْکَ بِنَبِيِّکَ مُحَمَّد نَبِىِّ الرَّحْمَةِ، صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، خدايا من بسويت رو کنم بوسيله پيامبرت محمّد پيامبر رحمت درود تو بر او و آلش

يا مُحَمَّدُ يا رَسُولَ اللهِ، اِنّى اَتَوَجَّهُ بِکَ اِلَى اللهِ رَبِّکَ وَرَبِّى لِيُنْجِحَ بِکَ طَلِبَتى، اى محمّد اى رسول خدا براستى من به تو رو آورده ام براى رفتن به درگاه خدا پروردگار من و تو تا بلکه بوسيله تو حاجت روا گردم...

شب سيزدهم

امام صادق (ع) فرمود: «خداوند به اين امت سه ماه ارزشمند عطا کرد که به امت هاى قبل نداده بود و آن ماهها، رجب، شعبان و ماه رمضان است و سه شب نيز به اين امت عنايت کرد که به امت هاى پيشين نداده بود و آن شب هاى سيزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه است و همچنين سه سوره (بافضيلت و پرمحتوا) به اين امت عطا کرد که به امّت هاى سابق نداده بود و آن سوره هاى «يس»، «مُلک» و «توحيد» است، از اين رو هر کس که ميان اين سه فضيلت جمع کند، ميان بهترين عطاهاى اين امّت جمع کرده است».

از امام (ع) سوال شد: «چگونه مى توان ميان آنها جمع کرد؟»

فرمود: «در ليالى بيض (سه شب مزبور) در اين سه ماه نماز بخواند. به اين نحو که «در شب سيزدهم، دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعتى پس از سوره «حمد» اين سه سوره (يس، ملک و توحيد) را بخواند، و در شب چهاردهم، چهار رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به يک سلام) و در هر رکعتى «حمد» و «يس» و «ملک» و «توحيد» را بخواند و در شب پانزدهم، شش رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت به يک سلام) و همان سوره ها را در هر رکعت بخواند».

امام (ع) در فضيلت اين نمازها فرمود: «هر کس چنين کند فضيلت اين سه ماه را به دست آورده و خداوند همه گناهانش را ـ جز شرک ـ مى آمرزد».

روز سيزدهم ماه

روز سيزدهم ماه رجب مصادف با ولادت اميرالمؤمنين على (ع) است و اولين روز از ايام البيض است. روزه گرفتن در اين روز، و دو روز بعد، ثواب فراوانى دارد و هر کس که بخواهد عمل «امّ داوود» را بجا آورد بايد اين روز را روزه بگيرد.

روز چهاردهم ماه

روزه گرفتن در اين روز پاداش فراوانى دارد. در روايتى از رسول خدا(ص) مى خوانيم: «هرکس که روز چهاردهم ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند پاداشى به وى عنايت کند که نه چشمى ديده و نه گوشى شنيده و نه بر قلبى خطور کرده باشد... .»

شب نيمه ماه

اين شب، شب ارزشمندى است که چند عمل در آن وارد شده است.

اوّل: غسل.

دوم: احياى آن شب به عبادت که فضيلت بسيار دارد.

سوم: زيارت امام حسين (ع) که زيارت آن حضرت در شب و روز نيمه رجب مورد تأکيد قرار گرفته است.

چهارم: شش رکعت نماز بگزارد (هر دو رکعت با يک سلام) و در هر رکعتى «حمد» و «يس» و «ملک» و «توحيد» را بخواند .

پنجم: بجا آوردن سى رکعت نماز، که در هر رکعت يک مرتبه «حمد» و ده مرتبه سوره «توحيد» را بخواند، در روايتى از رسول خدا (ص) پاداش فراوانى براى اين نماز ذکر شده است.

ششم: دوازده رکعت نماز (هر دو رکعت به يک سلام) و در هر رکعت يک بار «حمد» و يک بار «سوره» را مى خوانى و پس از پايان نمازها هر يک از سوره هاى «حمد»، «فلق»، «ناس»، «توحيد» و «آية الکرسى» و همچنين سوره «قدر» را چهار مرتبه مى خوانى و پس از آن، چهار مرتبه مى‌گويى: سُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لاَ اِلهَ إِلاَّ اللهُ وَاللهُ اَکْبَر، سپس مى گويى: أللّهُ أللّهُ رَبِّي، لا أُشْرِکُ بِهِ شَيْئاً، ما شاءَ اللهُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظيمِ.

روز نيمه رجب

روز مبارکى که در آن چند عمل وارد شده است:

1ـ غسل کردن.

2ـ زيارت امام حسين (ع)؛ در روايتى از محمد بن ابى نصر نقل شده است که از امام رضا (ع) سوال کردم: «در چه ماهى زيارت امام حسين (ع) بهتر است؟» فرمود: «در نيمه رجب و نيمه شعبان».

3ـ بجا آوردن نماز جناب سلمان (همان گونه که در اعمال روز اوّل ماه رجب گذشت).

اعمال امّ داوود

از مهم‌ترين اعمال روز نيمه رجب، عمل «امّ داود» است که به گفته علاّمه مجلسى: «شيخ صدوق»، «شيخ طوسى» و «سيّد بن طاووس» (ره) به سندهاى معتبر آن را نقل کرده اند. اين عمل براى برآمدن حاجات و رفع اندوه و غم، حلّ مشکلات و دفع ظلم ستمگران بسيار مؤثر است. (و به گفته «علامه مجلسى»، در كتاب «زاد المعاد»، بارها تجربه شده است.)

شب بيست و هفتم ماه رجب (شب مبعث)

شب مبعث از شب هاى مهمّ سال و بسيار ارزشمند است و اعمالى براى اين شب نقل شده است:

اوّل: غسل کردن در اين شب مستحب است.

دوم: «شيخ طوسى» در كتاب «مصباح المتهجّد» روايتى را از امام جواد (ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «در ماه رجب، شبى است که از تمام آنچه که خورشيد بر آن مى تابد بهتر است و آن شب، شب «بيست و هفتم» ماه رجب است که در صبح اين شب، رسول خدا(ص) به رسالت مبعوث گرديد و از شيعيان ما هر کس در آن شب عملى را انجام دهد، پاداش آن به اندازه عمل شصت سال خواهد بود.»

از آن حضرت سوال شد: چه عملى در آن شب بهتر است؟

فرمود: پس از نماز «عشا» وقتى که خوابيدى، پيش از نيمه شب، يا پس از نيمه آن از خواب برمى خيزى و دوازده رکعت نماز مى خوانى، در هر رکعتى، سوره «حمد» و يک سوره از سوره هاى کوچک مفصّل را مى‌خوانى. آنگاه در هر دو رکعتى که سلام نماز را دادى، مى نشينى و هفت مرتبه سوره «حمد» و هفت مرتبه «معوّذتين» (سوره فلق و ناس) و سوره هاى «توحيد» و «کافرون» و سوره «قدر» و «آية الکرسى» را هر کدام هفت مرتبه مى خوانى. آنگاه هر حاجتى که دارى از خداوند طلب کن.

سوم: دوازده رکعت نماز است که نحوه آن در اعمال شب نيمه رجب، بيان شد.

چهارم: زيارت حضرت امير مؤمنان على (ع) در اين شب، از افضل اعمال است. براى آن حضرت، در اين شب سه زيارت نقل شده است.

روز بيست و هفتم ماه

بيست و هفتم رجب، روز مبعث است که روز بسيار شريف و با ارزشى است.

در روايتى از امام صادق (ع) روز مبعث به عنوان شريفترين اعياد ياد شده است. در هر حال بزرگان براى اين روز، اعمالى ذکر کرده‌اند:

اوّل: غسل کردن در اين روز مستحب است.

دوم: روزه. اين روز در ميان روزهاى سال يکى از چهار روزى است که روزه گرفتن آن فضيلت بسيار دارد و پاداش فراوانى براى آن نقل شده است.

در روايتى از امام صادق (ع) مى‌خوانيم: «هر کس در روز بيست و هفتم رجب روزه بگيرد، خداوند براى او پاداش روزه هفتاد سال را مى نويسد».

سوم: زياد صلوات فرستادن.

در روايتى از امام صادق (ع) نقل شده است که: «در اين روز روزه مى گيرى و بر محمد و آلش زياد صلوات مى فرستى.»

چهارم: زيارت رسول خدا و امير مؤمنان (عليهما السلام) است.

پنجم: دوازده رکعت نماز است.

از «ريّان بن صلت» نقل شده است که هنگامى که امام محمّد تقى (ع) در بغداد بود، روز نيمه رجب و روز بيست و هفتم رجب را روزه مى گرفت و همه ملازمان و ياران آن حضرت نيز روزه گرفتند. آنگاه به ما فرمودند، دوازده رکعت نماز بجا آوريم (هر دو رکعت به يک سلام) که در هر رکعت، «حمد» و «سوره اى» بخوانيم و هنگامى که نمازها به پايان رسيد، هر يک از سوره هاى حمد، توحيد و معوّذتين (فلق و ناس) را چهار مرتبه بخوانيم، آنگاه چهار مرتبه گفته شود: لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ واللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ، وَ لا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظِيمِ; و چهار مرتبه: اَللهُ اَللهُ رَبِّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَيْئاً و چهـار مرتبـه: لا اُشْرِکُ بِرَبّى اَحَـداً.

ششم: دوازده رکعت نماز ديگر: «شيخ طوسى»، از حسين بن روح (رحمه الله) روايت کرده است که در اين روز دوازده رکعت نماز بجا مى آورى و در هر رکعت حمد و هر سوره اى که خواستى مى خوانى و پس از هر دو رکعت و سلام نماز، مى خوانى: اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَکُنْ لَهُ شَريکٌ فى الْمُلْکِ، وَ لَمْ يَکُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَکَبِّرْهُ تَکْبيراً، يا عُدَّتى فى مُدَّتى يا وَليّى فى نِعْمَتى،يا غِياثى فى رَغْبَتى،يا نَجاحى فى حاجَتى ياحافِظى فى غَيْبَتى،ياکافِىَّ (کافِىَ) فى وَحْدَتى،يااُنْسى فى وَحْشَتى اَنْتَ السّاتِرُ عَوْرَتى فَلَکَ الْحَمْدُ، وَ اَنْتَ الْمُقيلُ عَثْرَتى فَلَکَ الْحَمْدُ وَاَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتى فَلَکَ الْحَمْدُ،صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاسْتُرْ عَوْرَتى، وَ آمِنْ رَوْعَتى، وَ اَقِلْنى عَثْرَتى، وَ اصْفَحْ عَنْ جُرْمى، وَتَجاوَزْ عَنْ سَيِّئاتى فى اَصْحابِ الْجَنَّةِ، وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذى کانُوا يُوعَدُونَ.

وقتى که نماز و دعا پايان يافت، هر يک از سوره هاى حمد، اخلاص، معوّذتين، کافرون، انّاانزلناه و آية الکرسى را هفت مرتبه مى خوانى. سپس هفت بار مى گويى: لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ واللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ و آنگاه هفت مرتبه مى گويى: اَللهُ اَللهُ رَبِّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَيْئاً. پس از آن، هرچه از خدا مى خواهى طلب نما.

هفتم: دعايى است که وقتى امام موسى بن جعفر (ع) را در روز 27 رجب سال 179 هجرى از مدينه به سوى بغداد حرکت دادند، آن را خواند: يا مَنْ اَمَرَ بِالْعَفْوِ وَالتَّجاوُزِ، وَضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَالتَّجاوُزَ، يا مَنْ عَفى وَتَجاوَزَ، اُعْفُ عَنّى وَتَجاوَزْ يا کَريمُ، اَللّـهُمَّ وَقَدْ اَکْدَى الطَّلَبُ، وَاَعْيَتِ الْحيلَةُ وَالْمَذْهَبُ، وَدَرَسَتِ الاْمالُ، وَانْقَطَعَ الرَّجآءُ اِلاَّ مِنْکَ، وَحْدَکَ لا شَريکَ لَکَ ...

روز آخر ماه

در اين روز، نماز جناب سلمان را بجا مى آورى. همچنين روزه نيز در اين روز پاداش فراوان دارد، امام رضا (ع) فرمود: «هر کس روز آخر ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند گناهانش را مى آمرزد».