در روز 8 شهريور 1360 محمدعلي رجايي رييس‌جمهوري و محمدجواد باهنر نخست‌وزير وقت به همراه گروهي از اعضاي هيات دولت در انفجار دفتر نخست‌وزيري به شهادت رسيدند.
اين واقعه درست دو ماه پس از آن رخ داد که آيت‌الله دکتر سيدمحمد حسيني بهشتي و بيش از70 تن از چهره‌هاي سياسي و اجرايي عضو حزب جمهوري اسلامي در انفجار دفتر اين حزب ترور شده و به شهادت رسيده بودند. شهيد رجايي هنگام مرگ 48سال سن داشت. او پس از پيروزي انقلاب ابتدا سمت وزارت آموزش و پرورش را برعهده داشت و سپس در سال 1359 به نمايندگي مردم تهران وارد مجلس شوراي اسلامي شد. در 20 مرداد 1359به نخست‌وزيري و پس از عزل بني‌صدر از مقام رياست جمهوري در انتخابات دوم مرداد 1360 با کسب بيش از13ميليون رأي مردم به عنوان دومين رئيس جمهوري اسلامي ايران انتخاب شد.
باهنر نيز هنگام شهادت 48 ساله بود. او پس از پيروزي انقلاب مسئوليت‌هايي از جمله عضويت در شوراي انقلاب، نمايندگي مردم کرمان در مجلس خبرگان، نمايندگي مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي، وزارت آموزش و پرورش (در کابينه شهيد رجايي) و دبيرکلي حزب جمهوري اسلامي (پس از شهادت دکتر بهشتي) را برعهده داشت. او پس از انتخاب رجايي به رياست‌جمهوري، از سوي وي به نخست‌وزيري جمهوري اسلامي ايران برگزيده شد.
روزنامه اطلاعات فرداي آن روز در گزارشي با عنوان «گزارش لحظه به لحظه از انفجار بمب در نخست‌وزيري» نوشت: حادثه انفجار در ساعت 3 بعدازظهر ديروز روي داد و در اين ساعت، آقايان محمدعلي رجايي رييس جمهوري و دکتر محمدجواد باهنر نخست‌وزير و چند تن از مقامات نظامي و امنيتي کشور در يک جلسه فوق‌العاده شرکت داشتند. در پي انفجار بمب که گفته مي‌شود در داخل يک کيف دستي جاسازي شده بود، قسمت‌هايي از طبقه اول و طبقه دوم ساختمان نخست‌وزيري در مجاورت خيابان پاستور دچار حريق شد و آتش و دود فضاي محل انفجار را فرا گرفت. در اين حادثه محمدعلي رجايي رييس جمهور و دکتر محمدجواد باهنر نخست‌وزير و چند تن از مقامات مملکتي که در جلسه مذکور حضور داشتند به درجه رفيع شهادت نايل شدند و مجروحان حادثه با کمک ماموران و پرسنل نهادهاي انقلابي به بيمارستان‌ها انتقال يافتند و تحت مراقبت‌هاي درماني و پزشکي قرار گرفتند.
به گزارش خبرنگاران اطلاعات که در اولين لحظات پس از وقوع انفجار در محل نخست‌وزيري حاضر شدند با تلاش گسترده ماموران آتش‌نشاني، شهرباني، کميته‌ها، سپاه و گروهي از مردم آتش خاموش شد و تعدادي از افراد که در زير آوار مانده بودند از زير آوار خارج شده و به بيمارستان انتقال يافتند. جنازه چند شهيد نيز از زير آوار خارج گرديد که به علت شدت سوختگي قابل شناسايي نبود. بر اساس گزارش‌ها لحظاتي پس از اطفاء حريق، ماموران انتظامي حاضر کنترل نظم را بر عهده گرفتند و پيکر پاک شهدا از محل نخست‌وزيري با آمبولانس و هلي‌کوپترهاي نظامي خارج شد.
به گزارش خبرنگاران ما از محل حادثه تعداد مجروحين و شهدا تا ساعت 12شب، 8 شهيد و 23 مجروح گزارش شده بود. خبرنگار ما طي اين گزارش اشاره کرد که از اين تعداد مجروحين تني چند از مقامات مسئول مملکتي هستند که عبارتند از آقايان سرهنگ وحيد دستگردي سرپرست شهرباني جمهوري اسلامي ايران، سرهنگ سيدموسي نامجو وزير دفاع و نماينده امام در شوراي عالي دفاع، تيمسار شرف‌خواه جانشين فرمانده نيروي زميني، سرهنگ وصالي، سرهنگ اخياني رييس ستاد ژاندارمري جمهوري اسلامي ايران، سرهنگ کتيبه‌اي نماينده ستاد مشترک ارتش و عده‌اي از کارکنان نخست‌وزيري و چند عابر که در لحظه انفجار بمب از مقابل ساختمان عبور مي‌کردند.
مجروحان بلافاصله با کمک امت و نهاد‌ها و امدادگران به بيمارستان‌هاي فيروزگر، مصطفي خميني، انقلاب، سوانح سوختگي، سينا، اميراعلم و امام خميني انتقال داده شدند و تحت عمل جراحي قرار گرفتند. از اين عده مجروحين تعدادي سرپايي مداوا شدند و بيمارستان را ترک کردند. بقيه مجروحين در بيمارستان‌ها بستري هستند. يک پيرزن عابر که از مقابل ساختمان نخست‌وزيري مي‌گذشت زير آوار ماند و شهيد شد. ضمنا گزارش شد که در اين حادثه تعدادي دست و پاي قطع شده توسط ماموران و نهاد‌ها جمع‌آوري شد. بعد از انفجار بمب دو فروند هلي‌کوپتر بر فراز نخست‌وزيري براي اطفاي حريق و حمل اجساد و مجروحان به پرواز درآمدند و پس از خروج تدريجي مجروحين از ساختمان، امدادگران آتش‌نشاني با کمک پرسنل ارتش جمهوري اسلامي ايران به پاکسازي منطقه مشغول شدند.
يک شاهدان عيني به خبرنگار اطلاعات گفت: پس از انفجار ناگهان دود غليظي توام با آتش از طبقه اول و دوم ساختمان نخست‌وزيري به چشم خورد و پس از مدتي ماموران و عده‌اي از مردم که در نزديکي ساختمان نخست‌وزيري بودند با فرياد «الله اکبر» به طرف نخست‌وزيري دويدند. از طرف ديگر ماموران آتش‌نشاني و سپاه و کميته‌ها و شهرباني نيز در محل حاضر شدند و براي نجات مجروحين به تلاش پرداختند. وي افزود: اين حادثه دست کمي از فاجعه 7 تير دفتر مرکزي حزب جمهوري اسلامي نداشت.
يکي از کارمندان قسمت آبدارخانه نخست‌وزيري که از ناحيه دست مجروح شده بود هم درباره واقعه انفجار گفت: وحشتناک بود! در طبقه دوم داشتم به طرف آبدارخانه مي‌رفتم که صداي وحشتناکي تنم را لرزاند و بلافاصله زبانه‌هاي آتش را ديدم که از اطاق کنفرانس به بيرون تنوره مي‌کشيد. از وحشت نمي‌دانستم چه کنم. هرچه سعي کردم فکرم را متمرکز و ببينم چه اتفاقي رخ داده است. موفق نشدم، چون دود غليظي تمام سالن طبقه دوم را فرا گرفته بود. از وحشت از طبقه دوم به اتفاق يکي ديگر از همکارانم به کوچه کنار نخست‌وزيري پريديم، و در اين موقع بود که دستم مجروح شد، وقتي در کوچه مقداري بر اعصابم مسلط شدم، صداي «الله اکبر» را از داخل ساختمان همراه با شکستن شيشه‌ها مي‌شنيدم، نمي‌دانستم چه کنم، هنوز آتش‌نشاني نيامده بود، وقتي ماموران آتش‌نشاني رسيدند و آتش را خاموش کردند به درون ساختمان رفتيم و به کمک امدادگران پرداختيم.
يکي از پاسداران محافظ نخست‌وزيري هم گفت: بيرون ساختمان نخست‌وزيري مشغول پاسداري بودم که صداي انفجاري شنيدم سراسيمه خود را به نزديک در ورودي خيابان پاستور رسانيدم و متوجه شدم که چند تن از امراي ارتش در حالي که يکي از آن‌ها خون از سرش جاري بود از پله‌هاي نخست‌وزيري به پايين مي‌دويدند، و از طرفي صداي «الله اکبر» نيز که از داخل ساختمان شنيده مي‌شد، من را متوجه ساخت که کساني احتياج به کمک دارند. بلافاصله خود را به طبقه‌اي رساندم که آتش‌سوزي از آنجا جريان داشت و در همانجا پايم نيز زخمي شد، اما فوري محل را ترک کردم و پايين آمدم و در همين زمان بود که ماموران آتش‌نشاني به محل رسيدند و به انجام عمليات خاموش کردن آتش پرداختند.
اجساد شهداي اين فاجعه به صورتي سوخته بود که به هيچ وجه شناسايي آن‌ها ممکن نبود. از سوي ديگر در ميان زخمي‌هاي اين حادثه اثري از برادران رجايي و باهنر به چشم نمي‌خورد و بدين ترتيب حدس زده مي‌شد که 2 جسد از سه جسد به دست آمده متعلق به رييس جمهور و نخست‌وزير باشد. بالاخره در آخرين ساعت شب پيکرهاي قربانيان حادثه 8 شهريور از روي علائمي که در دندان‌هاي هر کدام از آن‌ها وجود داشت شناسايي شدند.
شوراي موقت رياست جمهوري و انتخاب نخست‌وزير
در پي شهادت محمدعلي رجايي و محمدجواد باهنر، طبق اصل يکصد و سي‌ام قانون اساسي شوراي موقت رياست جمهوري تشکيل شد تا امور کشور توسط اين شورا مرکب از حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني رياست مجلس شوراي اسلامي و آيت‌الله موسوي اردبيلي رييس ديوان عالي کشور تا انتخاب رييس جمهوري جديد، اداره شود.
شوراي موقت رياست جمهوري پس از استقرار در اولين گام در رابطه با واقعه بمب‌گذاري در دفتر نخست‌وزيري اطلاعيه‌اي صادر و با اعلام تعطيلي نهم شهريور، در سراسر کشور پنج روز عزاي عمومي اعلام کرد. در روز 11شهريورماه شوراي موقت رياست جمهوري طي نامه‌اي به مجلس شوراي اسلامي، حجت‌الاسلام مهدوي کني را به عنوان نخست‌وزير پيشنهاد کرد. در جلسه همان روز مجلس مهدوي کني از 196راي ماخوذه با 178 راي موافق، 10 راي مخالف و 8 راي ممتنع به عنوان نخست‌وزير راي اعتماد گرفت.
منابع:
روزنامه اطلاعات، 9 و 11 شهريور 1360شهادت رجايي و باهنر، موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي
پیشخوان خدمات دانشگاه
راهنمای تلفن های دانشگاه