پیامبر اعظم (ص) از نگاه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)

يک شخصيت عظيم، با ظرفيت بي نهايت و با خلق و رفتار و کردار بي نظير، در صدر سلسله انبيا و اوليا قرار گرفته است و ما مسلمانان موظف شده ايم که به آن بزرگوار اقتدا کنيم

1-لزوم اقتداي مسلمانان به پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله

رهبر معظم انقلاب دربار ه ي شخصيت والاي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله و لزوم اقتداي مسلمانان به ايشان مي فرمايند: پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله جداي از خصوصيات معنوي و نورانيت و اتصال به غيب و مراتب و درجاتي که حتي امثال بنده هم از فهميدن آن ها قاصر هستيم. از لحاظ شخصيت انساني و بشري، يک انسان فوق العاده، طراز اول و بي نظير است.

يک شخصيت عظيم، با ظرفيت بي نهايت و با خلق و رفتار و کردار بي نظير، در صدر سلسله انبيا و اوليا قرار گرفته است و ما مسلمانان موظف شده ايم که به آن بزرگوار اقتدا کنيم چرا که فرمود «لکم في رسول الله اسوة حسنة».(1) ما بايد به پيامب اقتدا و تأسي کنيم نه فقط در خواندن چند رکعت نماز بلکه در رفتار، گفتار، معاشرت و معامله مان هم بايد به او اقتدا کنيم، پس بايد او را بشناسيم.

از بررسي سخنان حکيمانه ي مقام معظم رهبري، مي توان به دغدغه ايشان در زمينه فاصله گرفتن مسلمانان از پيروي محض از پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله پي برد تا آنجا که ايشان اين اقتدا و تأسي را در همه ي شئون زندگي، لازم مي دانند . 

2-لزوم تبيين ابعاد شخصيت والاي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله از سوي گويندگان و نويسندگان

مقام معظم رهبري همواره به بررسي هر چه بيشتر زندگاني پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله توصيه فرموده اند و آن چه را که تاکنون در اين باره انجام شده است، ناقص مي دانند. ايشان در اين زمينه مي - فرمايند: ذکر نام مقدس پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله و شرح گوشه هايي از زندگي آن بزرگوار انصافاً کم است و چهره ي نوراني آن درة التاج آفرينش و آن گوهر يگانه ي عالم وجود براي بسياري از افراد آن چنان که شايسته است، روشن نيست. به تاريخ زندگي، نه اخلاق و رفتار فردي و سياسي آن بزرگوار، تمام خصوصيات مثبت يک انسان والا در او جمع بود و واقعاً ساعت ها وقت لازم است که انسان درباره ي خصوصيات اخلاقي پيامبر حرف بزند.

3-لزوم تبيين اخلاق شخصي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله و تبعيت علمي مسلمانان از آن

مقام معظم رهبري بارها گوشه هايي از اخلاق شخصي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله را بر شمرده اند و مسلمانان را به تأسي و اقتدا به اين اخلاق پيامبرانه دعوت فرموده اند. برخي از جوانب اخلاقي مورد نظر مقام معظم رهبري عبارتند از :

الف – امانتداري

مقام معظم رهبري در اين زمينه مي فرمايند:

امين بودن و امانتداري او آن چنان بود که در دوران جاهليت او را به امين نام گذاري کرده بودند و مردم هر امانتي که برايش خيلي اهميت قايل بودند، دست او مي سپرند و خاطر جمع بودند که اين امانت به آن ها سالم برخواهد گشت. حتي بعد از آن که دعوت اسلام شروع شد و آتش دشمني با قريش بالا گرفت، در همان احوال هم باز همان دشمن ها اگر مي خواستند چيزي را در جايي به امانت بگذارند، مي آمدند و به پيامبر اعظمصلي الله عليه وآله مي دادند.

ب – بردباري

از ديدگاه مقام معظم رهبري، بردباري پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله بسيار قابل توجه است و تأسي مسلمين به آن حضرت در اين زمينه، مشکلات زيادي را حل مي کند. ايشان مي فرمايند: بردباري او اين اندازه بود که چيزهايي که ديگران از شنيدنش بي تاب مي شدند در آن بزرگوار بي تابي به وجود نمي آورد. گاهي دشمنان آن بزرگوار در مکه رفتارهايي با او مي کردند که وقتي جناب ابي طالب باحمزه مي شنيدند عصباني شده و از خود واکنش شديد نشان مي دادند، اما پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله همين مناظر را با بردباري تحمل کرده بود. 

ج – جوانمردي

مقام معظم رهبري با تکيه بر جوانمردي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله به عنوان يکي از بارزترين صفات شخصيتي آن حضرت، ديدگاهي جامع ارائه مي دهند و مي فرمايند: جوانمردي او طوري بود که دشمنان شخصي خود را مورد عفو و اغماض قرار مي داد. اگر در جايي ستمديده اي بود، تا وقتي به کمک او نمي شنافت، دست بر نمي داشت. بارها با دشمنان مغلوب خود رفتاري کرد که براي آن -ها قابل فهم نبود. مانند روز فتح مکه که فرمود «امروز روز گذشت و بخشش است.» (2) لذا انتقام نگرفت. اين، جوانمردي آن بزرگوار بود.

د- درست کرداري

در اين زمينه مقام معظم رهبري به دوران قبل از بعثت پيامبر(ص) که به تجارت مشغول بودند، استناد مي-کنند : در دوران جاهليت، تجارت مي کرد و شرکايي داشت. يکي از شرکاي دوران جاهليت او بعدها مي­گفت او بهترين شريکان بود، نه لجاجت مي­کرد، نه جدال مي کرد، نه بار خود را بر دوش شريک مي گذاشت و نه به مشتري دروغ مي گفت. درست کردار بود.

ه – نظافت و تميزي

اين بعد از شخصيت پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله نتايج بسيار جالبي به همراه داشت که مقام معظم رهبري چنين بيان مي کنند : از دوران کودکي، موجود نظيفي بود. در دوران نوجواني، سرشانه کرده، بعد در دروان جواني محاسن وسرشانه کرده، بعد از اسلام که مرد مسني بود، کاملاً مقيد به نظافت بود. لباس پيامبر وصله زده و کهنه، اما تميز بود. اين ها در معاشرت، در رفتار، در وضع خارجي و بهداشت، خيلي مؤثر است. اين چيزهايي به ظاهر کوچک، در باطن خيلي مؤثر است.

و- خوش رفتاري

رفتار خوب پيامبر با اطرافيانش از بيان مقام معظم رهبري شنيدني است: رفتارش با مردم، رفتار خوش بود. در جمع مردم هميشه بشاش بود، تنها که مي شد، آن وقت غم هايي که داشتت، ظاهر مي شد، به همه سلام مي کرد، اجازه نمي داد در حضور او به کسي دشنام دهند و از کسي بد گويي کنند، خود او هم به هيچ کس دشنام نمي داد و از کسي بدگويي نمي کرد. با ضعفا کمال خوشرويي داشت و با اصحاب خود شوخي مي کرد.

ز- عبادت

گرچه هيچ کس نمي تواند در عبادت خداوند، هم از حيث کميت و هم کيفيت مانند پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله باشد، امّا اين بعد از اخلاق شخصي ايشان هم از ديدگاه مقام معظم رهبري، براي تأسي مسلمانان لازم و مفيد است. ايشان مي فرمايند: عبادت او آن چنان عبادتي بود که پاهاي او از ايستادن درمحراب عبادت ورم مي کرد. بخش عمده اي از شب ها را به بيداري و عبادت و تضرع و گريه و استغفار و دعا مي گذرانيد . در جواب اصحاب که به او مي گفتند: يا رسول الله تو که گناهي نداري، اين همه دعا و عبادت و استغفار چرا؟ مي فرمود: «آيا بنده سپاسگزار خدا نباشم که اين همه به من نعمت داده است.» (3)

ح – استقامت

مقام معظم رهبري دليل تمامي موفقيت هاي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله در نشر دين اسلام در شرايط آن زمان عربستان را استقامت آن بزرگوار مي دانند و مي فرمايند: استقامت او استقامتي بود که در تاريخ بشري نظير او را نمي شود نشان داد. آن چنان استقامتي نشان داد که توانست اين بناي مستحکم خدايي را که ابدي است، پايه گذاري کند. با استقامت او ياران آن چناني تربيت شدند. با استقامت او در آنجايي که هيچ ذهني گمان نمي برد، خيمه ي مدنيت ماندگار بشري در وسط صحراهاي بي آب و علف عربستان برافراشته شد.

اين مجموعه اخلاق شخصي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله که مجموعه اي گرانبها براي همه مسلمانان محسوب مي گردد، انسان حقيقت جو و عدالت طلب را به سوي خود مي کشد و مسلمانان که امروز بيش از هر زمان ديگري به وحدت کلمه و عدالت و حقيقت طلبي نياز دارند، با گرايش به اخلاق نيکو و پسنديده پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله، مشکلات فردي و اجتماعي خود را تا حد زيادي برطرف مي کنند.

نام گذاري سال 85 به نام سال پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله، از سوي مسلمين و پيروزي آن ها بر همه دشمنان و کينه توزان جهان اسلام ندارد مي تواند فرصتي فراروي همه ي پيروان واقعي پيامبر رحمت و مهرباني قرار داد تا جهاني ديگر بسازند که در آن از ريا و دروغ و تزوير و کبر و حسد و... اثري نيست. اين امر مي تواند دليلي محکم و متقن براي ايجاد اين فرصت باشد، اما نکته مهم تر استفاده از آن و تداوم در همه ي زمان ها و مکان ها مي باشد. گزاف نخواهد بود اگر بگوييم، بشريت به ويژه مسلمين نياز دارند که همه ي سال ها بلکه روزهاي زندگي آن ها، متعلق به پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله باشد.

4-لزوم تبيين اخلاق حکومتي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله و تبعيت علمي مسلمانان از آن

از ديدگاه مقام معظم رهبري، اخلاق پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله به دو دسته اخلاق شخصي و اخلاق حکومتي تقسيم مي شود که مجموعه اخلاق شخصي آن حضرت در قسمت قبل بررسي گرديدو در اينجا اخلاق حکومتي پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله، که شايد بيشتر در زمينه اخلاق مسؤولان و زمامداران و دولتمردان جامعه اسلامي، بيان شده است، تشريح مي گردد.

الف – عادل و با تدبير

مقام معظم رهبري از جيرت تاريخ از تدبير پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله ياد مي کنند و آن را چنين توصيف مي کنند : کسي که تاريخ ورود پيامبر به مدينه را بخواند – آن جنگ هاي قبيله اي، آن حمله کردن ها، آن کشاندن دشمن از مکه به وسط بيابان ها، آن ضربات متوالي، آن برخورد با دشمن عنود – انسان آن چنان تدبير قوي و حکمت آميز و همه جانبه اي در خلال اين تاريخ مشاهده مي کند که حيرت آور است.

ب – حافظ و نگهدارنده ي ضابطه و قانون

تبعيت از پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله از قانون، در حالي که مي توانست اين گونه نباشد، نظر هر کسي را جلب مي کند . مقام معظم رهبري اين اخلاق پسنديده آن حضرت را چنين بيان مي کنند : او حافظ و نگهدارنده ي ضابطه و قانون بود، نمي گذاشت قانون نقض شود، چه توسط خودش، چه توسط ديگران، خودش هم محکوم قوانين بود، آيات قرآن هم بر اين نکته ناطق است. طبق همان قوانيني که مردم بايد عمل مي کردند، خود آن بزرگوار هم دقيقاً و به شدت عمل مي کرد و اجازه نمي داد تخلفي بشود.

ج – عهد نگهداري و رازداري

اين اخلاق ممکن است از نظر سياست مردود باشد . اما پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله، با تمام مشاغل سياسي که داشت آن را رعايت مي کرد. مقام معظم رهبري هم اين صفات نيکو را چنين توصيف مي- کنند: از ديگر خلقيات حکومتي او اين بود که عهدنگهدار بود . هيچ وقت عهدشکني نکرد، قريش با او عهدشکني کردند، او نکرد. او هم چنين رازدار بود. وقتي براي فتح مکه حرکت مي کرد، هيچ کس نفهميد پيامبر کجا مي خواهد برود. کاري کرد که تا نزديک مکه قريش هنوز خبر نداشتند که پيامبر دارد به مکه مي آيد. 

د- رفتار متفاوت در برابر دشمنان

بسيار مشکل خواهد بود که انسان رفتارهاي متفاوتي در برابر دشمنان خود داشته باشد. مقام معظم رهبري اين اخلاق پيامبر اعظم صلي الله عليه وآله را به زيبايي هر چه تمام تر بيان مي کنند: دشمنان را يک طور نمي دانست، اين از نکات مهم زندگي پيامبر است. بعضي از دشمنان، دشمناني بودند که دشمنيشان عميق بود، اما پيامبر اگر مي ديد که اين ها خطر عمده اي ندارند با اين ها کاري نداشت و نسبت به آن ها آسان گير بود، بعضي ها هم بودند که طر داشتند، اما يامبر آن ها را مراقبت مي کرد و زير نظر داشت. اما پيامبر با دشمناني که از ناحيه آن ها خطر وجود داشت، به شدت سختگير بود و دستور داد خاينان بني قريظه را در يک روز به قتل برسانند و بني نظير و بني قينقاع را بيرون کردند و خيبر را فتح کردند، چون اين ها دشمنان خطرناکي بودند.

پي نوشت ها:

* بر گرفته از مجموعه مقالات همايش پيامبر اعظم صلي الله عليه و آله نگين آفرينش، ج 1، ص 73.

1- احزاب /12.

2-بحارالانوار، ج 12، ص 901، باب 62.

3-الکافي، ج 2، ص 59، ح 6، باب الشکر

منبع: ماهنامه آموزشي اطلاع رساني معارف 44